De klasraad, de motor van de klas
De klasraad is een groepsvergadering die autonoom beslist over wat de groep gaat ondernemen, wat er geleerd zal worden en hoe dat leren georganiseerd wordt.
In de klasraad krijgen de kinderen de gelegenheid om elkaar felicitaties te geven, problemen m.b.t. het samenleven en -werken in de klas en op school te bespreken en voorstellen te doen. Vooraf wordt een agenda samengesteld, de muurkrant. In de klasraad worden democratische beslissingen genomen, er worden nieuwe klasregels en klasafspraken overlegd en vastgelegd, eventueel in een planning. De leraar of een leerling zit de klasraad voor. De leraar of een leerling maakt een verslag. Tijdens de klasraad worden ook agendapunten voor het schoolparlement besproken en klastaken verdeeld en geëvalueerd.
Met de methodiek ‘klasraad’ streven we doelen na uit de leerplannen Wereldoriëntatie Mens & Maatschappij (en dus ook de leergebiedoverschrijdende eindtermen Sociale Vaardigheden en enkele doelen uit Dagelijkse Tijd. Vanzelfsprekend werken we tegelijk ook geïntegreerd aan spreekluistervaardigheden.
Beginsituatie
Houd je al regelmatig kringgesprekken met je klasgroep? Ben je vaardig in het begeleiden van die gesprekken? Zijn de kinderen het gewend om aan kringgesprekken te participeren? Die startvaardigheden zijn nodig om met de klasraad te beginnen. Met jonge kinderen worden die vaardigheden stapsgewijs en van jongsaf opgebouwd.
Een plek voor de klasraad
Kringgesprekken hebben de meeste kans op slagen in een kringopstelling, zodat iedereen alle andere gesprekspartners moeiteloos kan zien en er niemand in de hoek gedrumd wordt. Het is de bedoeling dat er interactie ontstaat tussen de kinderen onderling en dat de rol van de leraar steeds meer beperkt wordt tot de rol van regisseur en coach. Een goede kringopstelling kan dit faciliteren.
Het tijdstip van de klasraad
De klasgroep zelf geeft bij het begin van het schooljaar de vergadering een vaste plek in de weekplanning. Meestal wordt de klasraad op het eind van de week geprogrammeerd. Ook op woensdag, net voor de middag worden vaak klasraden gehouden. De klasraad staat elke week op het programma en wordt nooit overgeslagen.
In sommige scholen verlopen klasraden in alle groepen op hetzelfde moment.
Bij jonge kinderen is er op het eind van de dag een klasraadmoment als er teruggeblikt wordt op de dag (bij het invullen van het dagboek).
Spelregels voor de klasraad
De klasgroep kan eigen afspraken maken. Die vrije beslissingsruimte wordt begrensd door: de klasregels (bepaald door de leraar), het schoolreglement, de wet, de ethiek, de veiligheidsvoorschriften, …
Enkel de punten die vooraf op de agenda gezet zijn worden behandeld.
De punten die op de agenda staan handelen altijd over gebeurtenissen van de jongste week, we halen geen oude koeien uit de gracht.
Bij het bespreken van persoonlijke conflicten proberen we vooral samen na te denken over hoe dergelijke conflicten in de toekomst kunnen vermeden worden door betere afspraken te maken. De klasraad is geen rechtbank.
De agenda
De agenda wordt gevormd door de opmerkingen op de muurkrant. De muurkrant kan een bord zijn waarop kinderen hun agendapunt noteren. De muurkrant kan ook een schrift zijn of doosjes waarin kinderen briefjes stoppen. De agenda van de klasraad is openbaar. Kinderen kunnen hun agendapunt ook weer annuleren.
De vaste items op de muurkrant zijn:
Complimenten en felicitaties
Voorstellen en vragen
Klachten en kritiek
Daarnaast kan iedere groep een aantal vaste agendapunten in de klasraad hebben, zoals:
De verdeling en de evaluatie van de klastaken.
De talentenweide
De klaskas
De punten voor het schoolparlement
Voorbereiding forum
Het samenstellen van de redactie voor de wekelijkse klaskrant
…
Complimenten en felicitaties
De vergadering begint met positieve opmerkingen. Complimenten van klasgenoten zorgen voor een warm klimaat, waarin je je ondersteund, gestimuleerd en gewaardeerd voelt.
Lucia, wat jij deed op het forum, vond ik heel mooi!
Jullie illustratie is goed gelukt!
Jelle, leuk dat je gisteren hielp met vegen!
…
Voor het bespreken van complimenten en felicitaties kan je ‘de procedure voor complimenten en felicitaties’ gebruiken.
Voorstellen en vragen
Voorstellen en vragen kunnen gaan over de klasorganisatie, over de organisatie van het samenleven en -werken in de klas, maar ook over mogelijke leerinhouden die kinderen graag aan bod zien komen.
Ik vind dat we betere afspraken moeten maken over het gebruik van de computers.
Wie weet waar mijn rode vulpen is?
Welke vader of moeder kan donderdag mee als ons groepje naar de markt wil?
Kunnen we eens gaan schaatsen in plaats van zwemmen?
Ik wil graag meer weten over mijn leguaan. Zullen we daar een project over doen?
Binnenkort is het moederdag. Zullen we een cadeautje maken?
...
Kinderen zoeken tastenderwijs naar een evenwicht tussen de eigen vrijheid en de verantwoordelijkheid voor de groep. Ze komen al pratend en overleggend tot eigen afspraken. De afspraak wordt genoteerd in het klasraadboek.
Elke nieuwe afspraak, elk nieuw evenwicht, is tijdelijk en wordt regelmatig geëvalueerd. Voor het bespreken van voorstellen en vragen kan je ‘de procedure voor voorstellen en vragen’ gebruiken.
Klachten en kritiek
Waarom heb je mijn jas verstopt ?
Waarom werd je boos op mij en niet op hem, terwijl we het allebei deden?
Waarom pak je mijn vriendin af?
Er is veel te veel lawaai in de verfhoek.
...
Door met elkaar te zoeken naar een oplossing kan het conflict overstegen worden. Er hoeft niet gestraft te worden. Het vinden van een antwoord, vooral als dat niet door de leraar wordt ingegeven maar in de kinderen zelf is opgekomen, werkt bevrijdend en bevordert de openheid. Ook uit klachten en kritiek ontstaan afspraken.
Voor het bespreken van klachten en kritiek kan je ‘de procedure voor klachten en kritiek’ gebruiken.
Democratische besluiten nemen
Om tot gedragen afspraken te komen oefenen we in democratische besluitvorming. Vaak wordt tijdens het klasgesprek al duidelijk wat beslist wordt. Dan hoeft er niet echt gestemd te worden, tenzij er iemand bezwaar heeft. Als de groep stemt, formuleert de voorzitter vooraf de verschillende mogelijkheden.
Het gaat om de intentie bij het stemmen. Bij een kleine meerderheid, merken de kinderen regelmatig dat de uitvoering in de praktijk na een tijdje minder goed werkt. Dat wordt dan opnieuw besproken.
Verslag maken
Bij de jonge kinderen noteert (tekenen of opschrijven) de leraar de afspraken die gemaakt worden. Zodra kinderen kunnen lezen en schrijven, gaan ze dit stilaan overnemen, eerst met hulp van de leraar, later zelfstandig. Verslagen worden bijgehouden in het klasraadboek.
De voorzitter
Vanaf de eerste graad nemen kinderen die dat willen, het voorzitterschap van de leraar over, alleen of met zijn tweeën.
In het begin zit de leraar vaak nog vlak naast hen. Ze geven beurten, letten op dat iedereen meedoet en letten op de tijd.
Geleidelijk aan verwerven de kinderen vaardigheden die nodig zijn voor het voorzitten. Ze leren om in een groep leiding te geven en leiding van anderen te accepteren.
De leerling die in de hoogste groepen de vergadering voorzit, bereidt de agendapunten voor door de complimenten, felicitaties, vragen, klachten en voorstellen vooraf te lezen en zo nodig eerst te bespreken met de auteurs. Zo heeft de voorzitter een idee wat hem te wachten staat en voorziet hij problemen, dan overlegt hij van te voren met de leraar.
De voor het voorzitten benodigde vaardigheden staan omschreven in ‘het brevet van de voorzitter’, dat aan gevorderde voorzitters kan uitgereikt worden.
Het aandeel van de leraar
modelleren van het voorzitterschap
je vat samen wat leerlingen zeggen en let op de afspraken die gemaakt worden
je faciliteert, onderhandelt, geeft suggesties en soms beslis je ook
je bent ‘de beste leerling’ met vragen als:
Leg dat eens uit?
Ben je het daarmee eens?
Wie heeft er bezwaar tegen?
...
je let op het veilig klasklimaat
je bewaakt de gespreksregels
Soms worden er voorstellen gedaan om de grenzen af te tasten of komt de groep tegenover je komen te staan. Ook dat hoort bij het samenleven en het ontwikkelen van een gevoel voor maat en grens. Je legt uit waarom je niet met het besluit wil instemmen.
Ook jij kunt ter verantwoording geroepen worden. Voor leerlingen is het prettig als de leraar zich kwetsbaar opstelt. Dat geeft ruimte, waarin samen naar oplossingen kan worden gezocht.
Een aantal tips voor wie met de klasraad wil beginnen
Doe een paar keer mee met klasraden in andere groepen.
Doe niet alles ineens. Zet voor jezelf op een rijtje welke punten je als eerste op de vaste agenda wilt zetten:
de klastaken
de klaskas
het schoolparlement
Probeer gaandeweg af te zien van je rol als leider en rechter en deel je ‘macht’ met de kinderen. Als leerlingen met een vraag komen, kan het antwoord zijn: "Vraag dat straks nog maar eens als we in de kring zitten."
Als kinderen tussendoor iets willen regelen zeg dan: "Schrijf je voorstel maar op de muurkrant".
Draag niet te snel zelf allerlei oplossingen aan.
Bespreek zelf ook zoveel mogelijk organisatorische vragen tijdens de klasraad en doe daar de mededelingen. Goed voorbeeld doet goed volgen.
De leerlijn ‘klasraad’
De attitudes en de vaardigheden die we nastreven met de methodiek klasraad worden consecutief opgebouwd. Die opbouw is in een leerlijn voor de klasraad gegoten.
De relatie met de leerdoelen in de planningsdocumenten van de leraar
Met de methodiek ‘klasraad’ streven we doelen na uit de leerplannen Wereldoriëntatie Mens & Maatschappij (en dus ook de leergebiedoverschrijdende eindtermen Sociale Vaardigheden en enkele doelen uit Dagelijkse Tijd. De doelenlijst voor jouw groep kan je bij jouw planningsdocumenten steken en ernaar verwijzen.
Elke klasraad kan je één focusdoel selecteren. Het nummer van dat doel noteer je in je agenda. Je kiest het focusdoel (een werkpunt: dingen waar de meeste kinderen van jouw klasgroep het nog moeilijk mee hebben) vanuit een evaluatie van een vorige klasraad.
Deze doelenlijsten zijn beschikbaar:
de complete doelenlijst (van jongste kleuters tot 3de graad)